تحلیل گستره خشکسالی در استان یزد بر اساس پنج شاخص مهم خشکسالی

خشکسالی یکی از پدیده های خزنده محیطی است که در مناطق خشک و نیمه خشک نمود بیشتری دارد. بخش های مرکزی، شرقی و جنوبی ایران با آب و هوای خشک و نیمه خشک از جمله این مناطق به شمار می رود. لذا بررسی ، شناسایی و تحلیل خشکسالی در کشور ایران خصوصا استان کویری و بیابانی یزد از ضرورت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق جهت بررسی خشکسالی در ایستگاه سینوپتیک یزد و 31 ایستگاه غیر سینوپتیک در سطح استان از 5 شاخص درصد از نرمال بارندگی(pnpi)، دهک های بارندگی (dpi)، ناهنجاری بارندگی(rai)، بالم و مولی(bmdi) و بارش استاندارد شده(spi) استفاده شده است. بدین منطور پس از جمع آوری داده های بارش ایستگاه های مورد نظر، نواقص آماری موجود از طریق همبستگی بین ایستگاه ها بازسازی شد. سپس محاسبه شاخص های pnpi، dpi و rai در مقیاس ماهانه و سالانه، شاخص bmdi در طی دوره های ارزیابی 7، 9 و 12 ماهه و شاخص spi در مقیاس های زمانی 3، 6، 9 و 12 ماهه انجام گرفت و بر اساس مقادیر حاصل از محاسبه هر یک از شاخص ها، طبق جداول مربوط به ظبقات مختلف خشکسالی شاخص های مورد نظر، اقدام به تعیین وضعیت خشکسالی در طول دوره آماری موجود در مقیاس های زمانی تحت مطالعه شد. سپس با توجه به وضعیت خشکسالی تعیین شده برای هر کدام از ایستگاه ها در مقیاس های زمانی مورد نظر، هر یک از شاخص ها با یکدیگر مقایسه شدند و درصد تفاوت و تشابه هر شاخص با چهار شاخص دیگر مورد محاسبه و بررسی قرار گرفت. همچنین پس از تعیین وضعیت خشکسالی هر کدام از ایستگاه های مورد مطالعه، درصد وضعیت های مختلف خشکسالی مشخص شده توسط هر کدام از شاخص های درصد از نرمال بارندگی(pnpi)، ناهنجاری بارندگی(rai) و دهک های بارندگی (dpi) در مقیاس سالانه، شاخص بالم و مولی در طی دوره های ارزیابی 9 و 12 ماهه(bmdi) و بارش استاندارد شده در مقیاس زمانی 12 ماهه(12(spi در 33 ایستگاه تحت مطالعه تعیین شد. پس از طی مراحل مذکور مشخص شد، بیشترین درصد تشابه بین دو شاخص rai و dpi وجود دارد، چنانکه هر دو شاخص در ایستگاه های مورد مطالعه وضعیت مشابه خشکسالی شدید را نشان دادند و از بین 5 شاخص مورد بررسی این دو شاخص بیشتربن کارآیی را جهت مانیتورینگ خشکسالی هواشناسی دارا می باشند و هر دو شاخص جهت پایش خشکسالی استاتیک استفاده می شوند. اما نظر به اینکه شاخص های استاتیک در مقیاس ماهانه و در ایستگاه های مناطق خشک جهت پایش خشکسالی با مشکل محاسبه مواجه می شوند توصیه می شود که از شاخص های دینامیک spi و bmdi که درصد تشابه قابل قبولی نیز با یکدیگر دارند، استفاده شود. شاخص spi با مقیاسهای زمانی 6 و 12 ماهه ارجحیت دارد زیرا در این مقیاسها با مشکل محاسبه مواجه نبوده و قادر است ارزیابیهای ماهانه از خشکسالی را در اختیار قرار دهد. همچنین شاخص bmdi در طی دوره های ارزیابی 7 و 9 ماهه که محدود به دوران بارش می شود قابلیت حوبی در مقایسه سالهای آماری از نظر شدت خشکسالی در یک ماه معین دارد.